De werken aan de Demermeanders kaderen in het Sigmaplan. Met dat plan beschermen De Vlaamse Waterweg nv en het Agentschap voor Natuur en Bos Vlaanderen tegen overstromingen en geven ze tegelijk de natuur een boost. Van Werchter tot Diest nemen we een groot stuk van de Demervallei onder handen. In de deelzone Vinkenberg, tussen Diest en Scherpenheuvel-Zichem, takken we vandaag en morgen (dinsdag 02/04) een eerste afgesneden rivierbocht opnieuw aan op de Demer. Toch is het nog even geduld oefenen voor kano- en kajakliefhebbers. Je kan nog niet door de meander varen.

Nog niet volledig afgewerkt

De meander is ‘technisch’ gezien terug aangesloten op de Demer. Dat wil zeggen dat het Demerwater opnieuw door de meander stroomt. Toch zijn de werken nog niet volledig achter de rug. Op het Demereiland dat omsloten wordt door de meander zijn nog volop kranen in de weer. Pas als die hun werk gedaan hebben, kunnen we het eiland teruggeven aan de natuur. Ook de meander zelf is nog niet toegankelijk voor kano- en kajakvaarders. Dat zal pas het geval zijn als de werken volledig gedaan zijn en de kranen verwijderd zijn. De meander zal op een later moment nog officieel geopend worden voor het publiek door Minister Ben Weyts (exacte datum nog nader te bepalen).

Vlaams minister van Mobiliteit en Openbare Werken Ben Weyts. “Met dit project halen we de Demer uit haar strakke keurslijf en herenigen de rivier met haar historische meanders. Zo maken we de hele omgeving veiliger, maar we zorgen ook voor een aangenamere omgeving voor mens en dier. Als minister van Toerisme vind ik het fijn dat mensen de Demervallei opnieuw zullen kunnen verkennen per kajak of kano.”

Meer dan extra meander

Het aantakken van de afgesneden meander levert een dubbel voordeel op. In natte periodes helpt de meander het teveel aan water te bergen en hoge waterpeilen op te vangen. In droge periodes voert de rivier het water trager af, wat verdroging tegengaat. Naast het opnieuw aansluiten van de afgesneden meander, staan ook nog andere maatregelen op de planning. Klaas Rykaert, projectleider bij De Vlaamse Waterweg nv: “De omliggende oevers van de eerste meander in Vinkenberg richten we over een afstand van 500 meter in op een natuurlijke manier. Voor de oever werpen we een ‘schor’ op, een lage ‘vooroever’, die de oever en de dijk beschermt tegen het stijgende water. Rond de meander leggen we ook een nieuwe dienstweg aan. Rond de laagst gelegen woningen in de buurt wordt een veiligheidsdijkje voorzien.”

Boost voor de natuur

Bart van der Aa, projectleider bij het Agentschap voor Natuur en Bos: “Door de Demer terug meer in haar natuurlijke loop te laten stromen en oevers natuurvriendelijk in te richten, krijgen verschillende zeldzame diersoorten het zeer naar hun zin in de vallei. Rond de meanders pakken we de verdroging van de vallei aan, door in de huidige rivierbedding een drempel te plaatsen. Die drempels doen in droge periodes zowel het rivierpeil als het grondwaterpeil stijgen. Op die manier krijgt de riviernatuur in de vallei, die al jaren met een droge ondergrond en een verschraling van de biodiversiteit kampt, een natte injectie. Tot slot zorgen de meanders er ook voor dat de rivier langer wordt, waardoor het vermogen van de Demer om zichzelf te zuiveren toeneemt. In de meander kent het water verschillende snelheden. Dit veroorzaakt extra beweging in het water, waardoor er meer zuurstof in het water terecht komt en daar profiteren ook waterplanten en vissen van.”

Europese steun

De werken in Vinkenberg kaderen in het Europese LIFE-project Belini. Met dat project bundelen acht Belgische partners hun krachten om de waterkwaliteit in het Zenne-, Dijle- en Demerbekken te verbeteren. Belini omvat tal van maatregelen die bijdragen tot een verbeterde biodiversiteit en een beperking van het overstromingsrisico. Na de werken worden de aangesloten Demermeanders drie jaar lang intensief gemonitord. Dit project is een proefproject voor de tientallen meanders die in de toekomst op andere plekken in de Demervallei aangesloten zullen worden. Het zal inzichten opleveren over de waterhuishouding, de ecologie en de wijze waarop meanders van vorm veranderen door de schurende werking van het water (erosie en sedimentatie) van de nieuwe rivierbochten.